[ExcI]

Sözlüklerde “değiştirmek” anlamındaki tebdilden gelen tebdil gezmek (tebdîl-i kıyâfet/ tebdîlü’l-kıyâfe), saraylarda farklı bir hayat süren hükümdarların kimliklerini gizlemek için kılık değiştirerek halkın durumunu bizzat görmek veya kendileri hakkında düşüncelerini öğrenmek amacıyla onların arasında dolaşmaları için kullanılan bir tabirdir. Kelime daha ziyade Arapça’da “kıyafet değiştirmek, başka bir kılığa girmek” anlamındaki tegayyür ve tenekkür kelimeleriyle ifade edilmektedir. Ancak tebdil-i kıyafet sadece giyim kuşamın değiştirilmesi değil, saç, sakal ve yüz makyajı gibi ayrıntılı değişimler için de kullanılmaktadır. Nitekim tarih boyunca pek çok örneği görülen tebdil-i kıyafet ile dolaşma uygulaması daha ziyade hükümdarların halkın kendi durumları hakkındaki düşüncelerini öğrenmek amacıyla gerçekleştirilen olaylardır. Bu noktada tebdil gezme uygulamasının İslam’ın ilk dönemlerinden itibaren uygulandığı görülmektedir. Nitekim Hz. Dâvûd’un hükümdar olduktan sonra tebdil-i kıyafetle halkın arasına karıştığı, kendisinin ve devletin icraatı hakkında onların düşüncelerini öğrendiği bilinmektedir. Aynı şekilde Hz. Ömer’in de geceleri, Medine sokaklarında tebdil-i kıyafetle dolaşarak ülkenin genel durumu ve halkın yönetimden memnun olup olmadığını anlamaya çalıştığı ifade edilmektedir. Ancak tebdil gezme uygulamasının İslam devletleri arasında en çok Abbasilerde uygulandığı biliniyor