- Resim Silinmiş.
Birkaç yıl önce sulu soğutma, sistem kurulumunun uç noktalarından biri olarak kabul ediliyordu ve genellikle elde birleştirilmiş akvaryum yedek parçalarından oluşuyorlardı. Hızlıca 2005'e gelirsek, sulu soğutmanın uzun süredir yaşamını sürdürdüğünü ve hala insanlara değişik gelen bir çözüm olduğunu görüyoruz. Koolance, Danger Den ve Swiftech gibi kuruluşlarını çabalarıyla, seri üretim sulu soğutma sistemleri artık en dikkatsiz kullanıcının bile ortalığı sele boğmadan söküp takabileceği duruma geldiler.
Sulu soğutmanın yararlı olduğu iki konu var: sessizlik ve aşırı hızaşırtma (overclocking). Sessiz bilgisayar isteyenler için sulu düzenek, gürültülü fanlardan kurtulurken kusursuz soğutma anlamına geliyor. Kapalı devrede dönen su bilgisayardaki sıcak noktalardan (merkezi ve grafik işlemci) ısıyı çok iyi bir verimle alıp, dışarıdaki ayrı bir ısı değiştiriciye yönlendirerek dağıtıyor. Bu sistemin hızaşırtma (overclock) potansiyelini artırırken, çok daha düşük sıcaklıklarda çalışmasını sağlıyor.
Genel Yerleşimi İnceleyin
Farklı bileşenleri seçmeden önce bilgisayarın genel iç yerleşimini gözden geçirmeniz gerekiyor. Bu kapalı devre hortum sisteminin nerelerden ve nasıl geçeceğine, nasıl takılacağına karar vermek için gerekli bir aşama.
Kapalı devre düzeneğin bileşenleri:
Su blokları: sistem bileşeni üzerine takılan ve ısıyı suya ileten diktörgen prizma, içi boş parça.
Pompa: soğutma suyunu hat üzerinde devreden parça
Radyatör: ısıyı ortama dağıtmak için kullanılan parça.
Fan ve davlumbaz: radyatör içinden hava akışını sağlamak için.
Depo veya T-hattı: doldurma ve akıtma (hava kabarcıklarını yok etmek için) düzeneği.
Hortumlar: kapalı devre hattı oluşturan, suyu taşıyan parçalar.
Düzeneğin tümüyle kasa içine mı konulacağına - orta boy kule kasalara sığmayacağı belli - veya kasa dışında parça bulunup bulunmayacağına baştan karar verilmesi gerekiyor. Sulu soğutma düzeneği bir yerden başlayıp yaparken yönlendirebileceğiniz bir proje değil; eğer böyle yaparsanız büyük olasılıkla bir sürü parça artırıp, gerekenden çok daha fazla para ve zaman harcarsınız.
Su Blokları
- Resim Silinmiş.
Hangi su bloğunu (water block) almanız gerektiği, karar verilmesi oldukça kolay bir konu. Birkaç mağazayı dolanın ve takacağınız yere uygun olan birini seçip alın. Aldığınız bloğun hangi malzemeden yapıldığını (genellikle bakırdır) ve hortumlara uygun girişlere (su rekorlarına) sahip olmasına dikkat edin. Bakır yerine gümüş malzemeden yapılmış bazı ürünler de bulunuyor, ancak faturayı "katlamanın" yanında sağladığı yarar neredeyse önemsiz. Paranız yetse bile bu tür ürünleri pek önermiyoruz.
- Resim Silinmiş.
Eğer ekran kartınızı da soğutma düzeneğine katmayı düşünüyorsanız, grafik işlemci ve ekran belleği için ayrı su blokları almanızı öneririz. Tümünü birden soğutmaya kalkışan ürünlerin genellikle takılması zor oluyor ve yanlış takılmış bir ürünün doğuracağı sorunları ne siz sorun, ne biz söyleyelim. Çoğunluk durumda en iyi seçenek grafik işlemci için bir su bloğu edinmek ve belleklerin üzerindeki standart soğutucuları da bakır olanlarla değiştirmek.
Bilindik su blokları
Danger Den ( http://www.dangerdenstore.com/home.php )
Swiftech ( http://www.swiftnets.com/ )
D-Tek ( http://www.dtekcustoms.com/index.asp )
- Resim Silinmiş.
Pompa
Su pompası seçerken birkaç şeyi aklınızdan çıkarmayın. Basitlik açısından yalnızca normal pompalardan bahsedeceğiz, büyük bir deponun dibine yerleştirilmesi gereken "dalgıç pompalardan" değil.
Öncelikle pompayı bilgisayarın 12V'luk güç kaynağından mı, yoksa prize takıp 220V ile mi besleyeceğinize karar vermelisiniz. Başarım açısından doğru akım (DC) veya alternatif akım (AC) pompalar arasında hiçbir fark olmadığını da belirtelim. 12V'luk pompa kullanmanın artısı, hiçbir zaman açmayı unutmayacak olmanız; çünkü bilgisayarla beraber çalışmaya başlayacaktır. Bunların eksi yönü diğer alternatif akımlı olanlardan biraz daha pahalı olmaları. Alternatif akım (AC) pompalar için bilgisayarın güç kaynağına bir denetim rölesi ekleyerek aynı anda başlamasını sağlayabilirsiniz. Bazı kullanıcılar ise unutma tehlikesine düzeneği hiç kapatmayıp sürekli çalıştırma çözümünü kullanıyorlar.
Pompaları birbiriyle karşılaştırmak için basıncını, ses düzeyini, güvenilirliğini ve akış oranını dikkate almalısınız. Basıncın ölçüsü metre (veya ayak(feet)) cinsindendir ve dikkate alınması gereken en önemli özelliktir - pompanın akış oranı yüksek olsa bile eğer basıncı düşükse hem sıvıyı yükseğe basamaz, hem de hortumlardan ve radyatörden kaynaklanan direnci aşıp devretmeyi başaramaz. Gürültü oranı üründen ürüne değişkenlik gösterse de genellikle tek bir kasa fanından daha fazla değildir. Pompa ile taktığınız yer arasına bir yastık (sünger, lastik vb.) koymayı da unutmayın ki titreşimleri (ve gürültüyü) kasaya aktarmasın. Bazı pompalarda bu ara bağlantı parçaları yanında geliyor. Böylece "zangırdama" sorunu yaşamıyorsunuz.
Bulunabilen bazı pompalar:
Iwaki ( http://www.iwaki-pumps.com.au/ )
Eheim ( http://www.eheim.com/ )
Laing ( http://www.lainginc.com/ )
Isı Yayıcı Radyatör
Tüm bileşenler dolaşan sıvıya ısı veriyorlar, su sıcaklığı yükseliyor ve bu ısının kapalı devre düzenekten uzaklaştırılması gerekiyor. Bunun en bilindik ve çok kullanılan yöntemi ise devreye eklenen hava soğutmalı radyatörle ısının dağıtılması. Radyatör dediğimiz birbirine sık aralıklarla (ama hava geçişine izin veren) dizilmiş metal kanatçıklardan oluşan, yapısında bulunan borulardan sıvı geçebilen bir parça ve ister kasa içine, ister dışına takılabiliyor. Radyatör içerisinde gezen sıvı ısısını metal kanatlara aktarıyor ve havayla geniş temas yüzeyine sahip kanatlar da ısıyı hareketli havaya aktararak dağıtmış oluyor. Daha gelişmiş düzenekler bulunsa da çoğunluk bilgisayar için tek radyatörlü soğutma yeterli.
- Resim Silinmiş.
Kullanıcıya MSN yolu ile mesaj gönder
KENDIN YAP Su Soğutma Sistemi
Birkaç yıl önce sulu soğutma, sistem kurulumunun uç noktalarından biri olarak kabul ediliyordu ve genellikle elde birleştirilmiş akvaryum yedek parçalarından oluşuyorlardı. Hızlıca 2005'e gelirsek, sulu soğutmanın uzun süredir yaşamını sürdürdüğünü ve hala insanlara değişik gelen bir çözüm olduğunu görüyoruz. Koolance, Danger Den ve Swiftech gibi kuruluşlarını çabalarıyla, seri üretim sulu soğutma sistemleri artık en dikkatsiz kullanıcının bile ortalığı sele boğmadan söküp takabileceği duruma geldiler.
Sulu soğutmanın yararlı olduğu iki konu var: sessizlik ve aşırı hızaşırtma (overclocking). Sessiz bilgisayar isteyenler için sulu düzenek, gürültülü fanlardan kurtulurken kusursuz soğutma anlamına geliyor. Kapalı devrede dönen su bilgisayardaki sıcak noktalardan (merkezi ve grafik işlemci) ısıyı çok iyi bir verimle alıp, dışarıdaki ayrı bir ısı değiştiriciye yönlendirerek dağıtıyor. Bu sistemin hızaşırtma (overclock) potansiyelini artırırken, çok daha düşük sıcaklıklarda çalışmasını sağlıyor.
Genel Yerleşimi İnceleyin
Farklı bileşenleri seçmeden önce bilgisayarın genel iç yerleşimini gözden geçirmeniz gerekiyor. Bu kapalı devre hortum sisteminin nerelerden ve nasıl geçeceğine, nasıl takılacağına karar vermek için gerekli bir aşama.
Kapalı devre düzeneğin bileşenleri:
Su blokları: sistem bileşeni üzerine takılan ve ısıyı suya ileten diktörgen prizma, içi boş parça.
Pompa: soğutma suyunu hat üzerinde devreden parça
Radyatör: ısıyı ortama dağıtmak için kullanılan parça.
Fan ve davlumbaz: radyatör içinden hava akışını sağlamak için.
Depo veya T-hattı: doldurma ve akıtma (hava kabarcıklarını yok etmek için) düzeneği.
Hortumlar: kapalı devre hattı oluşturan, suyu taşıyan parçalar.
Düzeneğin tümüyle kasa içine mı konulacağına - orta boy kule kasalara sığmayacağı belli - veya kasa dışında parça bulunup bulunmayacağına baştan karar verilmesi gerekiyor. Sulu soğutma düzeneği bir yerden başlayıp yaparken yönlendirebileceğiniz bir proje değil; eğer böyle yaparsanız büyük olasılıkla bir sürü parça artırıp, gerekenden çok daha fazla para ve zaman harcarsınız.
Su Blokları
Hangi su bloğunu (water block) almanız gerektiği, karar verilmesi oldukça kolay bir konu. Birkaç mağazayı dolanın ve takacağınız yere uygun olan birini seçip alın. Aldığınız bloğun hangi malzemeden yapıldığını (genellikle bakırdır) ve hortumlara uygun girişlere (su rekorlarına) sahip olmasına dikkat edin. Bakır yerine gümüş malzemeden yapılmış bazı ürünler de bulunuyor, ancak faturayı "katlamanın" yanında sağladığı yarar neredeyse önemsiz. Paranız yetse bile bu tür ürünleri pek önermiyoruz.
Eğer ekran kartınızı da soğutma düzeneğine katmayı düşünüyorsanız, grafik işlemci ve ekran belleği için ayrı su blokları almanızı öneririz. Tümünü birden soğutmaya kalkışan ürünlerin genellikle takılması zor oluyor ve yanlış takılmış bir ürünün doğuracağı sorunları ne siz sorun, ne biz söyleyelim. Çoğunluk durumda en iyi seçenek grafik işlemci için bir su bloğu edinmek ve belleklerin üzerindeki standart soğutucuları da bakır olanlarla değiştirmek.
Bilindik su blokları
Danger Den ( http://www.dangerdenstore.com/home.php )
Swiftech ( http://www.swiftnets.com/ )
D-Tek ( http://www.dtekcustoms.com/index.asp )
Pompa
Su pompası seçerken birkaç şeyi aklınızdan çıkarmayın. Basitlik açısından yalnızca normal pompalardan bahsedeceğiz, büyük bir deponun dibine yerleştirilmesi gereken "dalgıç pompalardan" değil.
Öncelikle pompayı bilgisayarın 12V'luk güç kaynağından mı, yoksa prize takıp 220V ile mi besleyeceğinize karar vermelisiniz. Başarım açısından doğru akım (DC) veya alternatif akım (AC) pompalar arasında hiçbir fark olmadığını da belirtelim. 12V'luk pompa kullanmanın artısı, hiçbir zaman açmayı unutmayacak olmanız; çünkü bilgisayarla beraber çalışmaya başlayacaktır. Bunların eksi yönü diğer alternatif akımlı olanlardan biraz daha pahalı olmaları. Alternatif akım (AC) pompalar için bilgisayarın güç kaynağına bir denetim rölesi ekleyerek aynı anda başlamasını sağlayabilirsiniz. Bazı kullanıcılar ise unutma tehlikesine düzeneği hiç kapatmayıp sürekli çalıştırma çözümünü kullanıyorlar.
Pompaları birbiriyle karşılaştırmak için basıncını, ses düzeyini, güvenilirliğini ve akış oranını dikkate almalısınız. Basıncın ölçüsü metre (veya ayak(feet)) cinsindendir ve dikkate alınması gereken en önemli özelliktir - pompanın akış oranı yüksek olsa bile eğer basıncı düşükse hem sıvıyı yükseğe basamaz, hem de hortumlardan ve radyatörden kaynaklanan direnci aşıp devretmeyi başaramaz. Gürültü oranı üründen ürüne değişkenlik gösterse de genellikle tek bir kasa fanından daha fazla değildir. Pompa ile taktığınız yer arasına bir yastık (sünger, lastik vb.) koymayı da unutmayın ki titreşimleri (ve gürültüyü) kasaya aktarmasın. Bazı pompalarda bu ara bağlantı parçaları yanında geliyor. Böylece "zangırdama" sorunu yaşamıyorsunuz.
Bulunabilen bazı pompalar:
Iwaki ( http://www.iwaki-pumps.com.au/ )
Eheim ( http://www.eheim.com/ )
Laing ( http://www.lainginc.com/ )
Isı Yayıcı Radyatör
Tüm bileşenler dolaşan sıvıya ısı veriyorlar, su sıcaklığı yükseliyor ve bu ısının kapalı devre düzenekten uzaklaştırılması gerekiyor. Bunun en bilindik ve çok kullanılan yöntemi ise devreye eklenen hava soğutmalı radyatörle ısının dağıtılması. Radyatör dediğimiz birbirine sık aralıklarla (ama hava geçişine izin veren) dizilmiş metal kanatçıklardan oluşan, yapısında bulunan borulardan sıvı geçebilen bir parça ve ister kasa içine, ister dışına takılabiliyor. Radyatör içerisinde gezen sıvı ısısını metal kanatlara aktarıyor ve havayla geniş temas yüzeyine sahip kanatlar da ısıyı hareketli havaya aktararak dağıtmış oluyor. Daha gelişmiş düzenekler bulunsa da çoğunluk bilgisayar için tek radyatörlü soğutma yeterli.
Bilgisayar için kullanılan soğutma düzenekleri araba motorlarında kullanılanlarla aynı temele dayanıyor ve gerekli parçaların araba yedek parça satıcılarından bulunabilmesi de hiç şaşırtıcı değil. Bunun yanında motorda kullanılan "kocaman" radyatörü kullanmak yüksek su akışı gereksinimi ve büyüklüğü nedeniyle pek uygun değil, ancak arabalarda kabin ısıtması için kullanılan "küçük" radyatörler bu işler için biçilmiş kaftan. Birkaç aracın kabin içi ısıtma radyatörlerini inceleyerek belki de boyutları kasanıza tamı tamına uyan bir tanesini bile bulabilirsiniz.
Yine de bu radyatörleri düzeneğe ekleyebilmek için bazı uyarlamalar yapmanız gerekebilir. Örneğin su giriş çıkışlarını hortumlara uydurmak için uçlarından keserek, hırdavatçıdan aldığınız yeni su rekorlarıyla ve/veya kelepçeli başlıklarla değiştirebilirsiniz. Eğer aldığınız ürün kullanılmışsa büyük olasılıkla yağlı ve pis olacaktır, güzelce (delmeden ve kanatçıkları eğmeden) temizleyerek kullanmanız gerekecektir.
- Resim Silinmiş.
Davlumbaz
- Resim Silinmiş.
Çoğunlukla gözden kaçan bir gereklilik radyatörlere takılması gereken çerçeve davlumbaz; bu hem fanı radyatörden belli bir uzaklıkta tutar, hem hava akışını yönlendirerek verimi artırır, hem de sağlam bir ayak oluşturur. Standart kasa fanlarının merkezinde hava akımı olmayan "ölü" bir nokta oluşur ve fandan birkaç santimetre uzağa kadar bu noktada hava akımı olmaz; işte bu davlumbaz hava akımını düzenleyecektir.
Davlumbazı üretmek oldukça kolaydır. Oluklu karton, ince metal veya plastik plaka ve/veya çevrede bulabileceğiniz herhangi bir şey (plastik saklama kabı dibi gibi) malzeme olarak kullanılabilir. 120 mm.'lik fanlar için gerekli montaj açıklığı CD'lerinizin çapıyla uyumludur. Kullanmadığınız bir CD yardımıyla malzeme üzerine bir çember çizip, burayı kesip çıkarabilirsiniz. İşte size fan takmaya uygun bir delik. Artık fanınızı üzerine vidalayabilirsiniz. Sanılanın aksine, davlumbaz ne kadar derin olursa (fanlar daha uzak), radyatörünüzün verimi de o kadar artar.
Bazı radyatörler:
Araba kabin ısıtma radyatörü
Black Ice
Thermochill ( http://www.lainginc.com/ )
Depo, Hortumlar Ve Soğutma Sıvısı
- Resim Silinmiş.
Kapalı devre hortumları kurup soğutucu sıvıyı eklemenin üç yolu var. Düzeneği nasıl dolduracağınız konusu kasanızın büyüklüğüyle ve bakım yapmak istediğinizde gereken iş yüküyle ilgili.
İlk yöntem kapağı vidalanabilen ve basitçe hat üzerine eklenmiş bir sızdırmak depo eklemek. Depo kullanmanın en önemli artısı düzeneği sıvıyla doldurmanın ve havasını almanın kolay olması. Pompadan önce yerleştirilmiş bir su deposu aynı zamanda pompaya düzenli su akışını da garanti altına alacaktır. Depoyu büyük kullanmanızın soğutmaya ek katkı sağlayacağı yanılgısına da düşmeyin; çünkü her ne kadar ilk çalıştığında denge çalışma sıcaklığına gelmesi gecikecek olsa da, bir kez sıvı ısındı mı, küçük depoyla da büyük depoyla da soğutma kapasitesi radyatörün verimiyle orantılı olacaktır.
Düzeneği doldurmanın basit ve ucuz bir yolu da T-hattı kullanmak. Bu basitçe genellikle pompadan önce eklenmiş bir T bağlantıdan oluşur ve 3. ucuna takılmış boru parçası, su doldurmaya da yarayan küçük bir su deposu işlevini görür. Çoğu kullanıcı bu T-hattını kullanır ve bunun nedeni yalnızca ucuz olması değil, oldukça az yer kaplamasıdır.
Üçüncü bir yöntem ise kapalı "sızdırmaz" bir yapı kurmaktır, ancak bu yöntemde su içinde çalışan bir "dalgıç pompaya" gereksinim vardır. Dalgıç pompayı büyükçe bir deponun içine daldırıp çalıştırmanız gerekir. Hattın tümü bir kere suyla dolduğunda hattın açık ucunu yeniden pompaya bağlayarak "sızdırmaz kapalı devrenizi" tamamlamış olursunuz. Her ne kadar bu sulu soğutmanın en seçkin yöntemiyse de doldurması, bakım yapması ve havasını alması en zor olan düzenektir.
Aslında gidip sulu soğutmaya özel internet sitelerinden özel borular almanıza ek gerek yok, çapı ve uzunluğu uygun herhangi bir esnek hortum da işinizi görecektir. Unutmamanız gerek nokta boruların iç çaplarıyla, rekorların ise dış çaplarıyla isimlendirildiği. Eğer kelepçe, rekor ve hortumu hırdavatçıdan alacaksanız birbirleriyle uyumlu olup olmadığına dikkat edin.
Eğer bu işe özel bir siteden alış-veriş yaparsanız Clearflex-60 ve Tygon olarak iki ürünler karşılaşacaksınız. Bunlar arasındaki tek fark Tygon'un laboratuvar kullanımına uygunluğunu belirten bir sertifikaya sahip olması; dolayısıyla biraz daha pahalı.
Yeteri miktarda kelepçe de almayı unutmayın. Bir çok kelepçe çeşidi bulunsa da kafanızı karışmasın; hepsi bu iş için yeterince sağlamdır ve hepsi de işinizi görecektir.
Düzenekte kullandığınız "damıtık suya" ek olarak verimi artıran bir kimyasal da kullanabilirsiniz. Bu işe özel internet sitelerinde "uçuk" ürünler bulunsa da, araba motorlarında kullanılan antifriz de (antifreeze) işinizi görecektir. Kutu veya şişenin üzerinde yazanlara uyup gerekli karışımı elde edebilirsiniz. Katkı kullanmanın birkaç iyi nedeni var (elbette donmadan korumak değil). İlk önce galvanik pil etkisi denilen ve farklı malzemeler arasında oluşan elektron alışverişinden kaynaklanan paslanmadan sistemi koruması. İkincisi sistemdeki su içerisinde üreyebilecek yosun, alg gibi organizmaları engellemesi, üçüncüsü ise sıvıyı renklendirmesi nedeniyle olası kaçakları belirleyebilmenin daha kolay hale gelmesi.
Sonuç Ve Genel İpuçları
Sulu soğutmanın karmaşık ve tehlikeli olduğu düşüncesinden uzaklaşın - bizim yönergelerimizi izleyerek hem çok daha verimli bir soğutma düzeneğine sahip olabilir, hem de oldukça eğlenci bir uğraş bulmuş olursunuz. Elbette bir sonraki LAN partisine gittiğinizde, bu "boynuzlu-kulaklı" düzenekle arkadaşlarınıza oldukça hava atabilecek olmanız da işin başka bir yönü. Ne yazık ki havanız THG yeni bir sıvı-azot soğutmalı düzeneği buradan tanıtana kadar sürebilir, o yüzden elinizi çabuk tutun...
İşe koyulmadan gözden geçirmeniz için birkaç ipucu verelim:
İki kere ölç, bir kere biç.
Olabildiğince kıvrımlardan kaçın, keskin dönüşlerde dirsek kullan - daha az hortum daha az karmaşa, daha kısa su yolu, pompaya daha az yük demektir - pompanın girişinde KESİNLİKLE DİRSEK KULLANMA.
Fanların havayı radyatöre basması değil, radyatörden "emmesi" daha iyidir; hem ses düzeyi azalır, hem de doğru yapılmış, sızdırmaz bir davlumbazla verim oldukça artar (davlumbaz yoksa emme yöntemi çalışmaz)
Düzeneği bilgisayarı çalıştırmadan önce birkaç saat deneyin ve kaçak olup olmadığından emin olun. Denerken damlama olasılığına karşı bağlantı noktalarına kağıt şerit veya gazete kağıdı parçaları sarabilirsiniz. Bu sayede olası birkaç damla kaçak kağıt tarafından emilecek ve doğrudan biryerlere damlamayacaktır.
Sistemin havasını iyice alabilmek için sulu soğutma çalışır durumdayken kasanızı hafifçe sarsın ve birkaç farklı yöne takla attırın ki bazu "U" noktalarına veya radyatöre takılmış hava kabarcıkları hareket ederek, sizin havayı alacağınız bağlantıya kadar gelebilsinler. Saydam hortumlar doğru manevra için çok yardımcı olacaktır.
Birkaç yıl önce sulu soğutma, sistem kurulumunun uç noktalarından biri olarak kabul ediliyordu ve genellikle elde birleştirilmiş akvaryum yedek parçalarından oluşuyorlardı. Hızlıca 2005'e gelirsek, sulu soğutmanın uzun süredir yaşamını sürdürdüğünü ve hala insanlara değişik gelen bir çözüm olduğunu görüyoruz. Koolance, Danger Den ve Swiftech gibi kuruluşlarını çabalarıyla, seri üretim sulu soğutma sistemleri artık en dikkatsiz kullanıcının bile ortalığı sele boğmadan söküp takabileceği duruma geldiler.
Sulu soğutmanın yararlı olduğu iki konu var: sessizlik ve aşırı hızaşırtma (overclocking). Sessiz bilgisayar isteyenler için sulu düzenek, gürültülü fanlardan kurtulurken kusursuz soğutma anlamına geliyor. Kapalı devrede dönen su bilgisayardaki sıcak noktalardan (merkezi ve grafik işlemci) ısıyı çok iyi bir verimle alıp, dışarıdaki ayrı bir ısı değiştiriciye yönlendirerek dağıtıyor. Bu sistemin hızaşırtma (overclock) potansiyelini artırırken, çok daha düşük sıcaklıklarda çalışmasını sağlıyor.
Genel Yerleşimi İnceleyin
Farklı bileşenleri seçmeden önce bilgisayarın genel iç yerleşimini gözden geçirmeniz gerekiyor. Bu kapalı devre hortum sisteminin nerelerden ve nasıl geçeceğine, nasıl takılacağına karar vermek için gerekli bir aşama.
Kapalı devre düzeneğin bileşenleri:
Su blokları: sistem bileşeni üzerine takılan ve ısıyı suya ileten diktörgen prizma, içi boş parça.
Pompa: soğutma suyunu hat üzerinde devreden parça
Radyatör: ısıyı ortama dağıtmak için kullanılan parça.
Fan ve davlumbaz: radyatör içinden hava akışını sağlamak için.
Depo veya T-hattı: doldurma ve akıtma (hava kabarcıklarını yok etmek için) düzeneği.
Hortumlar: kapalı devre hattı oluşturan, suyu taşıyan parçalar.
Düzeneğin tümüyle kasa içine mı konulacağına - orta boy kule kasalara sığmayacağı belli - veya kasa dışında parça bulunup bulunmayacağına baştan karar verilmesi gerekiyor. Sulu soğutma düzeneği bir yerden başlayıp yaparken yönlendirebileceğiniz bir proje değil; eğer böyle yaparsanız büyük olasılıkla bir sürü parça artırıp, gerekenden çok daha fazla para ve zaman harcarsınız.
Su Blokları
- Resim Silinmiş.
Hangi su bloğunu (water block) almanız gerektiği, karar verilmesi oldukça kolay bir konu. Birkaç mağazayı dolanın ve takacağınız yere uygun olan birini seçip alın. Aldığınız bloğun hangi malzemeden yapıldığını (genellikle bakırdır) ve hortumlara uygun girişlere (su rekorlarına) sahip olmasına dikkat edin. Bakır yerine gümüş malzemeden yapılmış bazı ürünler de bulunuyor, ancak faturayı "katlamanın" yanında sağladığı yarar neredeyse önemsiz. Paranız yetse bile bu tür ürünleri pek önermiyoruz.
- Resim Silinmiş.
Eğer ekran kartınızı da soğutma düzeneğine katmayı düşünüyorsanız, grafik işlemci ve ekran belleği için ayrı su blokları almanızı öneririz. Tümünü birden soğutmaya kalkışan ürünlerin genellikle takılması zor oluyor ve yanlış takılmış bir ürünün doğuracağı sorunları ne siz sorun, ne biz söyleyelim. Çoğunluk durumda en iyi seçenek grafik işlemci için bir su bloğu edinmek ve belleklerin üzerindeki standart soğutucuları da bakır olanlarla değiştirmek.
Bilindik su blokları
Danger Den ( http://www.dangerdenstore.com/home.php )
Swiftech ( http://www.swiftnets.com/ )
D-Tek ( http://www.dtekcustoms.com/index.asp )
- Resim Silinmiş.
Pompa
Su pompası seçerken birkaç şeyi aklınızdan çıkarmayın. Basitlik açısından yalnızca normal pompalardan bahsedeceğiz, büyük bir deponun dibine yerleştirilmesi gereken "dalgıç pompalardan" değil.
Öncelikle pompayı bilgisayarın 12V'luk güç kaynağından mı, yoksa prize takıp 220V ile mi besleyeceğinize karar vermelisiniz. Başarım açısından doğru akım (DC) veya alternatif akım (AC) pompalar arasında hiçbir fark olmadığını da belirtelim. 12V'luk pompa kullanmanın artısı, hiçbir zaman açmayı unutmayacak olmanız; çünkü bilgisayarla beraber çalışmaya başlayacaktır. Bunların eksi yönü diğer alternatif akımlı olanlardan biraz daha pahalı olmaları. Alternatif akım (AC) pompalar için bilgisayarın güç kaynağına bir denetim rölesi ekleyerek aynı anda başlamasını sağlayabilirsiniz. Bazı kullanıcılar ise unutma tehlikesine düzeneği hiç kapatmayıp sürekli çalıştırma çözümünü kullanıyorlar.
Pompaları birbiriyle karşılaştırmak için basıncını, ses düzeyini, güvenilirliğini ve akış oranını dikkate almalısınız. Basıncın ölçüsü metre (veya ayak(feet)) cinsindendir ve dikkate alınması gereken en önemli özelliktir - pompanın akış oranı yüksek olsa bile eğer basıncı düşükse hem sıvıyı yükseğe basamaz, hem de hortumlardan ve radyatörden kaynaklanan direnci aşıp devretmeyi başaramaz. Gürültü oranı üründen ürüne değişkenlik gösterse de genellikle tek bir kasa fanından daha fazla değildir. Pompa ile taktığınız yer arasına bir yastık (sünger, lastik vb.) koymayı da unutmayın ki titreşimleri (ve gürültüyü) kasaya aktarmasın. Bazı pompalarda bu ara bağlantı parçaları yanında geliyor. Böylece "zangırdama" sorunu yaşamıyorsunuz.
Bulunabilen bazı pompalar:
Iwaki ( http://www.iwaki-pumps.com.au/ )
Eheim ( http://www.eheim.com/ )
Laing ( http://www.lainginc.com/ )
Isı Yayıcı Radyatör
Tüm bileşenler dolaşan sıvıya ısı veriyorlar, su sıcaklığı yükseliyor ve bu ısının kapalı devre düzenekten uzaklaştırılması gerekiyor. Bunun en bilindik ve çok kullanılan yöntemi ise devreye eklenen hava soğutmalı radyatörle ısının dağıtılması. Radyatör dediğimiz birbirine sık aralıklarla (ama hava geçişine izin veren) dizilmiş metal kanatçıklardan oluşan, yapısında bulunan borulardan sıvı geçebilen bir parça ve ister kasa içine, ister dışına takılabiliyor. Radyatör içerisinde gezen sıvı ısısını metal kanatlara aktarıyor ve havayla geniş temas yüzeyine sahip kanatlar da ısıyı hareketli havaya aktararak dağıtmış oluyor. Daha gelişmiş düzenekler bulunsa da çoğunluk bilgisayar için tek radyatörlü soğutma yeterli.
- Resim Silinmiş.
Kullanıcıya MSN yolu ile mesaj gönder
KENDIN YAP Su Soğutma Sistemi
Birkaç yıl önce sulu soğutma, sistem kurulumunun uç noktalarından biri olarak kabul ediliyordu ve genellikle elde birleştirilmiş akvaryum yedek parçalarından oluşuyorlardı. Hızlıca 2005'e gelirsek, sulu soğutmanın uzun süredir yaşamını sürdürdüğünü ve hala insanlara değişik gelen bir çözüm olduğunu görüyoruz. Koolance, Danger Den ve Swiftech gibi kuruluşlarını çabalarıyla, seri üretim sulu soğutma sistemleri artık en dikkatsiz kullanıcının bile ortalığı sele boğmadan söküp takabileceği duruma geldiler.
Sulu soğutmanın yararlı olduğu iki konu var: sessizlik ve aşırı hızaşırtma (overclocking). Sessiz bilgisayar isteyenler için sulu düzenek, gürültülü fanlardan kurtulurken kusursuz soğutma anlamına geliyor. Kapalı devrede dönen su bilgisayardaki sıcak noktalardan (merkezi ve grafik işlemci) ısıyı çok iyi bir verimle alıp, dışarıdaki ayrı bir ısı değiştiriciye yönlendirerek dağıtıyor. Bu sistemin hızaşırtma (overclock) potansiyelini artırırken, çok daha düşük sıcaklıklarda çalışmasını sağlıyor.
Genel Yerleşimi İnceleyin
Farklı bileşenleri seçmeden önce bilgisayarın genel iç yerleşimini gözden geçirmeniz gerekiyor. Bu kapalı devre hortum sisteminin nerelerden ve nasıl geçeceğine, nasıl takılacağına karar vermek için gerekli bir aşama.
Kapalı devre düzeneğin bileşenleri:
Su blokları: sistem bileşeni üzerine takılan ve ısıyı suya ileten diktörgen prizma, içi boş parça.
Pompa: soğutma suyunu hat üzerinde devreden parça
Radyatör: ısıyı ortama dağıtmak için kullanılan parça.
Fan ve davlumbaz: radyatör içinden hava akışını sağlamak için.
Depo veya T-hattı: doldurma ve akıtma (hava kabarcıklarını yok etmek için) düzeneği.
Hortumlar: kapalı devre hattı oluşturan, suyu taşıyan parçalar.
Düzeneğin tümüyle kasa içine mı konulacağına - orta boy kule kasalara sığmayacağı belli - veya kasa dışında parça bulunup bulunmayacağına baştan karar verilmesi gerekiyor. Sulu soğutma düzeneği bir yerden başlayıp yaparken yönlendirebileceğiniz bir proje değil; eğer böyle yaparsanız büyük olasılıkla bir sürü parça artırıp, gerekenden çok daha fazla para ve zaman harcarsınız.
Su Blokları
Hangi su bloğunu (water block) almanız gerektiği, karar verilmesi oldukça kolay bir konu. Birkaç mağazayı dolanın ve takacağınız yere uygun olan birini seçip alın. Aldığınız bloğun hangi malzemeden yapıldığını (genellikle bakırdır) ve hortumlara uygun girişlere (su rekorlarına) sahip olmasına dikkat edin. Bakır yerine gümüş malzemeden yapılmış bazı ürünler de bulunuyor, ancak faturayı "katlamanın" yanında sağladığı yarar neredeyse önemsiz. Paranız yetse bile bu tür ürünleri pek önermiyoruz.
Eğer ekran kartınızı da soğutma düzeneğine katmayı düşünüyorsanız, grafik işlemci ve ekran belleği için ayrı su blokları almanızı öneririz. Tümünü birden soğutmaya kalkışan ürünlerin genellikle takılması zor oluyor ve yanlış takılmış bir ürünün doğuracağı sorunları ne siz sorun, ne biz söyleyelim. Çoğunluk durumda en iyi seçenek grafik işlemci için bir su bloğu edinmek ve belleklerin üzerindeki standart soğutucuları da bakır olanlarla değiştirmek.
Bilindik su blokları
Danger Den ( http://www.dangerdenstore.com/home.php )
Swiftech ( http://www.swiftnets.com/ )
D-Tek ( http://www.dtekcustoms.com/index.asp )
Pompa
Su pompası seçerken birkaç şeyi aklınızdan çıkarmayın. Basitlik açısından yalnızca normal pompalardan bahsedeceğiz, büyük bir deponun dibine yerleştirilmesi gereken "dalgıç pompalardan" değil.
Öncelikle pompayı bilgisayarın 12V'luk güç kaynağından mı, yoksa prize takıp 220V ile mi besleyeceğinize karar vermelisiniz. Başarım açısından doğru akım (DC) veya alternatif akım (AC) pompalar arasında hiçbir fark olmadığını da belirtelim. 12V'luk pompa kullanmanın artısı, hiçbir zaman açmayı unutmayacak olmanız; çünkü bilgisayarla beraber çalışmaya başlayacaktır. Bunların eksi yönü diğer alternatif akımlı olanlardan biraz daha pahalı olmaları. Alternatif akım (AC) pompalar için bilgisayarın güç kaynağına bir denetim rölesi ekleyerek aynı anda başlamasını sağlayabilirsiniz. Bazı kullanıcılar ise unutma tehlikesine düzeneği hiç kapatmayıp sürekli çalıştırma çözümünü kullanıyorlar.
Pompaları birbiriyle karşılaştırmak için basıncını, ses düzeyini, güvenilirliğini ve akış oranını dikkate almalısınız. Basıncın ölçüsü metre (veya ayak(feet)) cinsindendir ve dikkate alınması gereken en önemli özelliktir - pompanın akış oranı yüksek olsa bile eğer basıncı düşükse hem sıvıyı yükseğe basamaz, hem de hortumlardan ve radyatörden kaynaklanan direnci aşıp devretmeyi başaramaz. Gürültü oranı üründen ürüne değişkenlik gösterse de genellikle tek bir kasa fanından daha fazla değildir. Pompa ile taktığınız yer arasına bir yastık (sünger, lastik vb.) koymayı da unutmayın ki titreşimleri (ve gürültüyü) kasaya aktarmasın. Bazı pompalarda bu ara bağlantı parçaları yanında geliyor. Böylece "zangırdama" sorunu yaşamıyorsunuz.
Bulunabilen bazı pompalar:
Iwaki ( http://www.iwaki-pumps.com.au/ )
Eheim ( http://www.eheim.com/ )
Laing ( http://www.lainginc.com/ )
Isı Yayıcı Radyatör
Tüm bileşenler dolaşan sıvıya ısı veriyorlar, su sıcaklığı yükseliyor ve bu ısının kapalı devre düzenekten uzaklaştırılması gerekiyor. Bunun en bilindik ve çok kullanılan yöntemi ise devreye eklenen hava soğutmalı radyatörle ısının dağıtılması. Radyatör dediğimiz birbirine sık aralıklarla (ama hava geçişine izin veren) dizilmiş metal kanatçıklardan oluşan, yapısında bulunan borulardan sıvı geçebilen bir parça ve ister kasa içine, ister dışına takılabiliyor. Radyatör içerisinde gezen sıvı ısısını metal kanatlara aktarıyor ve havayla geniş temas yüzeyine sahip kanatlar da ısıyı hareketli havaya aktararak dağıtmış oluyor. Daha gelişmiş düzenekler bulunsa da çoğunluk bilgisayar için tek radyatörlü soğutma yeterli.
Bilgisayar için kullanılan soğutma düzenekleri araba motorlarında kullanılanlarla aynı temele dayanıyor ve gerekli parçaların araba yedek parça satıcılarından bulunabilmesi de hiç şaşırtıcı değil. Bunun yanında motorda kullanılan "kocaman" radyatörü kullanmak yüksek su akışı gereksinimi ve büyüklüğü nedeniyle pek uygun değil, ancak arabalarda kabin ısıtması için kullanılan "küçük" radyatörler bu işler için biçilmiş kaftan. Birkaç aracın kabin içi ısıtma radyatörlerini inceleyerek belki de boyutları kasanıza tamı tamına uyan bir tanesini bile bulabilirsiniz.
Yine de bu radyatörleri düzeneğe ekleyebilmek için bazı uyarlamalar yapmanız gerekebilir. Örneğin su giriş çıkışlarını hortumlara uydurmak için uçlarından keserek, hırdavatçıdan aldığınız yeni su rekorlarıyla ve/veya kelepçeli başlıklarla değiştirebilirsiniz. Eğer aldığınız ürün kullanılmışsa büyük olasılıkla yağlı ve pis olacaktır, güzelce (delmeden ve kanatçıkları eğmeden) temizleyerek kullanmanız gerekecektir.
- Resim Silinmiş.
Davlumbaz
- Resim Silinmiş.
Çoğunlukla gözden kaçan bir gereklilik radyatörlere takılması gereken çerçeve davlumbaz; bu hem fanı radyatörden belli bir uzaklıkta tutar, hem hava akışını yönlendirerek verimi artırır, hem de sağlam bir ayak oluşturur. Standart kasa fanlarının merkezinde hava akımı olmayan "ölü" bir nokta oluşur ve fandan birkaç santimetre uzağa kadar bu noktada hava akımı olmaz; işte bu davlumbaz hava akımını düzenleyecektir.
Davlumbazı üretmek oldukça kolaydır. Oluklu karton, ince metal veya plastik plaka ve/veya çevrede bulabileceğiniz herhangi bir şey (plastik saklama kabı dibi gibi) malzeme olarak kullanılabilir. 120 mm.'lik fanlar için gerekli montaj açıklığı CD'lerinizin çapıyla uyumludur. Kullanmadığınız bir CD yardımıyla malzeme üzerine bir çember çizip, burayı kesip çıkarabilirsiniz. İşte size fan takmaya uygun bir delik. Artık fanınızı üzerine vidalayabilirsiniz. Sanılanın aksine, davlumbaz ne kadar derin olursa (fanlar daha uzak), radyatörünüzün verimi de o kadar artar.
Bazı radyatörler:
Araba kabin ısıtma radyatörü
Black Ice
Thermochill ( http://www.lainginc.com/ )
Depo, Hortumlar Ve Soğutma Sıvısı
- Resim Silinmiş.
Kapalı devre hortumları kurup soğutucu sıvıyı eklemenin üç yolu var. Düzeneği nasıl dolduracağınız konusu kasanızın büyüklüğüyle ve bakım yapmak istediğinizde gereken iş yüküyle ilgili.
İlk yöntem kapağı vidalanabilen ve basitçe hat üzerine eklenmiş bir sızdırmak depo eklemek. Depo kullanmanın en önemli artısı düzeneği sıvıyla doldurmanın ve havasını almanın kolay olması. Pompadan önce yerleştirilmiş bir su deposu aynı zamanda pompaya düzenli su akışını da garanti altına alacaktır. Depoyu büyük kullanmanızın soğutmaya ek katkı sağlayacağı yanılgısına da düşmeyin; çünkü her ne kadar ilk çalıştığında denge çalışma sıcaklığına gelmesi gecikecek olsa da, bir kez sıvı ısındı mı, küçük depoyla da büyük depoyla da soğutma kapasitesi radyatörün verimiyle orantılı olacaktır.
Düzeneği doldurmanın basit ve ucuz bir yolu da T-hattı kullanmak. Bu basitçe genellikle pompadan önce eklenmiş bir T bağlantıdan oluşur ve 3. ucuna takılmış boru parçası, su doldurmaya da yarayan küçük bir su deposu işlevini görür. Çoğu kullanıcı bu T-hattını kullanır ve bunun nedeni yalnızca ucuz olması değil, oldukça az yer kaplamasıdır.
Üçüncü bir yöntem ise kapalı "sızdırmaz" bir yapı kurmaktır, ancak bu yöntemde su içinde çalışan bir "dalgıç pompaya" gereksinim vardır. Dalgıç pompayı büyükçe bir deponun içine daldırıp çalıştırmanız gerekir. Hattın tümü bir kere suyla dolduğunda hattın açık ucunu yeniden pompaya bağlayarak "sızdırmaz kapalı devrenizi" tamamlamış olursunuz. Her ne kadar bu sulu soğutmanın en seçkin yöntemiyse de doldurması, bakım yapması ve havasını alması en zor olan düzenektir.
Aslında gidip sulu soğutmaya özel internet sitelerinden özel borular almanıza ek gerek yok, çapı ve uzunluğu uygun herhangi bir esnek hortum da işinizi görecektir. Unutmamanız gerek nokta boruların iç çaplarıyla, rekorların ise dış çaplarıyla isimlendirildiği. Eğer kelepçe, rekor ve hortumu hırdavatçıdan alacaksanız birbirleriyle uyumlu olup olmadığına dikkat edin.
Eğer bu işe özel bir siteden alış-veriş yaparsanız Clearflex-60 ve Tygon olarak iki ürünler karşılaşacaksınız. Bunlar arasındaki tek fark Tygon'un laboratuvar kullanımına uygunluğunu belirten bir sertifikaya sahip olması; dolayısıyla biraz daha pahalı.
Yeteri miktarda kelepçe de almayı unutmayın. Bir çok kelepçe çeşidi bulunsa da kafanızı karışmasın; hepsi bu iş için yeterince sağlamdır ve hepsi de işinizi görecektir.
Düzenekte kullandığınız "damıtık suya" ek olarak verimi artıran bir kimyasal da kullanabilirsiniz. Bu işe özel internet sitelerinde "uçuk" ürünler bulunsa da, araba motorlarında kullanılan antifriz de (antifreeze) işinizi görecektir. Kutu veya şişenin üzerinde yazanlara uyup gerekli karışımı elde edebilirsiniz. Katkı kullanmanın birkaç iyi nedeni var (elbette donmadan korumak değil). İlk önce galvanik pil etkisi denilen ve farklı malzemeler arasında oluşan elektron alışverişinden kaynaklanan paslanmadan sistemi koruması. İkincisi sistemdeki su içerisinde üreyebilecek yosun, alg gibi organizmaları engellemesi, üçüncüsü ise sıvıyı renklendirmesi nedeniyle olası kaçakları belirleyebilmenin daha kolay hale gelmesi.
Sonuç Ve Genel İpuçları
Sulu soğutmanın karmaşık ve tehlikeli olduğu düşüncesinden uzaklaşın - bizim yönergelerimizi izleyerek hem çok daha verimli bir soğutma düzeneğine sahip olabilir, hem de oldukça eğlenci bir uğraş bulmuş olursunuz. Elbette bir sonraki LAN partisine gittiğinizde, bu "boynuzlu-kulaklı" düzenekle arkadaşlarınıza oldukça hava atabilecek olmanız da işin başka bir yönü. Ne yazık ki havanız THG yeni bir sıvı-azot soğutmalı düzeneği buradan tanıtana kadar sürebilir, o yüzden elinizi çabuk tutun...
İşe koyulmadan gözden geçirmeniz için birkaç ipucu verelim:
İki kere ölç, bir kere biç.
Olabildiğince kıvrımlardan kaçın, keskin dönüşlerde dirsek kullan - daha az hortum daha az karmaşa, daha kısa su yolu, pompaya daha az yük demektir - pompanın girişinde KESİNLİKLE DİRSEK KULLANMA.
Fanların havayı radyatöre basması değil, radyatörden "emmesi" daha iyidir; hem ses düzeyi azalır, hem de doğru yapılmış, sızdırmaz bir davlumbazla verim oldukça artar (davlumbaz yoksa emme yöntemi çalışmaz)
Düzeneği bilgisayarı çalıştırmadan önce birkaç saat deneyin ve kaçak olup olmadığından emin olun. Denerken damlama olasılığına karşı bağlantı noktalarına kağıt şerit veya gazete kağıdı parçaları sarabilirsiniz. Bu sayede olası birkaç damla kaçak kağıt tarafından emilecek ve doğrudan biryerlere damlamayacaktır.
Sistemin havasını iyice alabilmek için sulu soğutma çalışır durumdayken kasanızı hafifçe sarsın ve birkaç farklı yöne takla attırın ki bazu "U" noktalarına veya radyatöre takılmış hava kabarcıkları hareket ederek, sizin havayı alacağınız bağlantıya kadar gelebilsinler. Saydam hortumlar doğru manevra için çok yardımcı olacaktır.
Son düzenleme yönetici tarafından yapıldı:
Yaf madem o kadar hoş bi sistemi var hazır alsın soğutmayı.^^