1971 yılında Intel firmasının ilk defa binlerce transistörü bir silikon çip üzerinde
birleştirmesinle bilgisayar çağında devrim gerçekleştirilmiş oldu. Bu şekilde daha önce
sadece büyük şirketlerin ve üniversitelerin kullanabildiği bilgisayarlar iyice küçüldü
ve evlere girmeye başladı.
Mikroişlemci ler, açma kapama anahtarı gibi çalışan milyonlarca transistörden oluşmaktadır.
Bu anahtarların programlanma durumuna göre elektrik sinyalleri bunların üzerinden akar. Bu
sinyaller, bilgisayarın yaptığı tüm işleri toplama, çıkarma, çarpma ve bölme gibi temel
matematiksel işlemlere indirir. İşlemci de bu işlemleri en basit sayma sistemi olan ikilik
düzen yani sadece 0 ve 1 sayılarını kullanarak yapar.
Mikroişlemciler her türlü işi ikilik sayma sistemine dökmüştür. Mesela �Y� harfi ikilik sistemde
�1011001� ile ifade edilebildiği gibi kırmızı gibi bir renk de bunun gibi ikilik tabandaki
üç ayrı sayı grubu ile ifade edilir. Aynı şekilde bir ses veya görüntü kaydı da yine buna
benzer ikilik sayı grupları ile ifade edilirler.
Bu sayı grupları üzerinde işlem yapmak için işlemci içerisinde bir takım komut listesinden
ibaret bir program mevcuttur. Bu komutlar işlemciye iki sayının çıkarılması, toplanması
yönünde emir verebildiği gibi klavyeden girilen tercihlere göre bir takım komut satırını
atlayıp (şartlı dallanma - conditional branch) diğer komut satırlarını icra etmeye devam
edebilir. Yani klavyeden bir soru karşısında gireceğimiz �E� (evet) veya �H� (hayır)
ifadelerine göre program belirli komut satırlarını icra eder veya etmez. Temel olarak,
mikroişlemcinin yaptığı iş, bitler üzerinde işlem yapmak üzere komutları çalıştırmaktır.
PC İŞLEMCİLERİN GELİŞİMİ
İntel�in orijinal IBM PC için geliştirdiği ilk işlemci olan 8088�den başlayarak, bugün kullandığımız
Pentıum III ve P4�lere ve başka firmalarca üretilen benzeri ve eşdeğeri olan modellere kadar
işlemciler çok büyük gelişme gösterdi. Bu gelişmeler sırasıyla;
BİRİNCİ NESİL İŞLEMCİLER
Pc�lerde ilk kullanılan işlemciler 8088 olmuştur. İntel�in daha önce ürettiği 16 bitlik veri yoluna
sahip 8086 modeli, 8 bitlik 8088�den daha güçlüydü, ancak 8088 ekonomik nedenlerden dolayı (daha
ucuz ana kart kullanılmasını sağladığı için) seçildi. İlk modeli 4. 77 MHZ hızındaydı, sonradan
8 MHZ�lik modeli seçildi.
İKİNCİ KUŞAK İŞLEMCİLER
İntel 80286, yani genel olarak 286 adıyla tanıttığımız işlemciler bu nesildendir. (Aslında Intel
bu işlemciden önce 80186 adı ile bir işlemci daha yaptı ama uyum problemleri yüzünden PC2lerde
kullanılmadı). 7-8 yıldır PC kullananlar bu işlemciyi bilirler. Hatta bu gün sadece veri girişi
yapan bazı 286 sistemler hala bazı ofislerde kullanılmaktadır; ancak artık yürürlükten kalktığını
söylemek daha doğru olur . 286 işlemci, IBM�in AT (Advenced Technology- İleri Teknoloji) sisteminde
kullanılmıştır. 286 PC işlemcilerindeki ilk büyük atılımdır.
İlk nesle göre ciddi bir performans artışı sağlamıştır. 16 MB bellek desteği getirmiştir. 6 ve 8 MHZ�lik
modellerinden başlayarak, 20 MHZ�e ulaşan modelleri vardır. 286, PC dünyasına çok sayıda kullanıcı
girmesini sağlayan bir işlemcidir. Ancak o zamanlarda Windows gibi grafik kullanıcı arabirimi
(GUI-Graphical User Interface) olmayan DOS�ta kullanılıyordu ve sonradan korunmuş modda
(protected mode) Windows�u çalıştırabilse de pek Windows için kullanılmadı.
ÜÇÜNCÜ KUŞAK İŞLEMCİLER
386 ailesi olarak da anılan üçüncü nesil 80386 işlemciler, işlemcilerin gelişiminde yeni bir atılımı
temsil ederler. Intel bu nesilde DX ve SX sınıflandırmasını getirdi. 386DX PC platformu için
geliştirilen ilk gerçek 32 bitlik işlemcidir. Çıkışı ile birlikte Wındows kullanımı yaygınlaştı.
1985 yılında 16 MHZ�lik modeli ile piyasaya girdi, 1989 yılında 33 MHZ e ulaştı. 386�larla birlikte
İntel �klonları� da piyasaya çıktı; yani CYRİX ve AMD firmaları kendi 386 DX işlemcilerini
geliştirdiler. Hatta 386DX lerin 40 MHZ�lik modellerinde çıkardılar.
1988�de çıkan 386 SX ise DX modelinin �hafif� versiyonudur. 286�lar gibi 16 bit veri yolunu
kullanırlar. 386DX�ten daha düşük bir model olmasına rağmen 286�lara alternatif olması için
çıkarılmıştır. Bu modelin de AMD ve CYRIX klonları da vardır ve 16 ia 33 MHZ(1992 yılında) hızları
arasında üretilmiştir. 386 işlemciler üzerine matematiksel işlemleri hızlandırması için FPU
( Floating Point Unit-Kayan Nokta. Birimi/matematik işlemci) adı verilen bir ilave işlemci
takılabiliyordu.
DÖRDÜNCÜ KUŞAK İŞLEMCİ
Bu nesille birlikte işlemcilerin hız ve yeteneklerinde hissedilir gelişmeler oldu, yeni teknolojilere
yol açıldı. 486dx-dx2, 486DX-DX4 bu zamanda çıkmıştır hızları 66-100 MHZ arası oldu.
BEŞİNCİ KUŞAK İŞLEMCİLER
Bu nesil işlemciler; Pentium, Pentium 60 ve 66 işlemciler oldu. P5 kodu ile tanımlanırlar.
Pentium 75-200 arsı işlemciler ise P54C olarak tanımlandı. Pentium MMX kodu işlemciler ise
P55c kodu ile anıldı. MMX teknolojisi; içerisinde multimedya desteği içeren uygulamalar bulunan
eklenti idi . İçerisinde 47 komut ilave edilmiştir.
ALTINCI KUŞAK İŞLEMCİLER
Altıncı nesilde yine mimariler gelişti, saat hızları arttı. Ayrıca saat hızlarını artırırken
bu hızlarda işlemcinin daha çok iş yapması için yeni yollar geliştirildi. Altıncı sınıfın ilk
örneği Pentium Pro oldu. Daha sonra Wındows NT yüklü sunucular için optimize edilen ve hala
Wındows NT de diğer işlemcilerden daha başarılı olan bu işlemci, 150 ila 200 Mhz hızlarda
sunulmaktadır. Entegre önbelleği olan (L2) ilk işlemcidir.
YEDİNCİ KUŞAK İŞLEMCİLER
Klamath adı ile bilinen Pentium II ise !997 Mayıs ayında, 233, 266 ve 300 MHZ hızındaki
modelleriyle piyasaya çıktı. Bu işlemcide birinci seviye (L1) ön bellek 16 KB dan
32 KB�ye yükseltilmişti. İşlemci ile bütünleşik (L2) ön belleği ise 512 K�dır. L2
ön belleğin işlemci içerisine yerleştirilmesi ile ana kart üzerindeki L2 ön bellek
bankaları da ortadan kalkmış oldu.
Bu işlemcide tasarım epey değişerek işlemci ön belleği bir muhafaza içine kondu.
İşlemci ise artık ana kart üzerine soketle değil bir slotla takılıyordu. Bu yüzden
söz konusu muhafaza SEC (Single Edge Cartridge-Tek Kenardan Temaslı Kartuş) olarak
adlandırıldı. 1998 yılında Pentium II işlemcilerin 333, Mayıs ayında ise 350 ve 400
MHz�lik modelleri Deschutes kod adı ile çıktı. MMX komutlarını da içeren bu işlemci
günümüzün en popüler işlemcilerindendi.
Pentium II�nin yakın geleceğine bakılırsa, Intel, 1999 yılının başından itibaren katmai kod
adı ile 400-450 MHZ lik Pentium II Modellerini çıkardı. Katmai işlemciler MMX2 talimat
seti ile donatıldı.
Bu arada biraz olsun Celerona Değinelim. İlk üretilen 233 mhz�lik Celeron Slot1 üzerine
takılan, muhafazasız ve L2 ön belleği bulunmayan 66 Mhz veri yolu hızı ile çalışan
bir işlemci idi. Üretilmesindeki amaç ve etkenler biraz farklıydı. Çünkü Pentium II
işlemciler ve bu işlemcilerle kullanılan ana kartlar oldukça pahalı idi. Intel MMX
işlemci pazarında tahtını CYRIC � e kaptırmış olduğu için (öyleki : Cyric firmasının
önüne bir anıt mezar maketi konuldu. Üstündeki taşa İntel yazmışlardı. )
amaçları MMX teknolojisini piyasadan silmekti.
Bu amaçla pek başarılı olduğu söylenemez. Zira ilk Celeron�ların üzerinde L2 ön bellek
bulunmadığından MMX işlemcilerin performansının üzerine çıkamadı.
SEKİZİNCİ KUŞAK İŞLEMCİLER
Pentium III, AMD K7ve P4-Exeon işlemcilerin gelişmeye başladığı dönemlerdir. Bu işlemcilerle
birlikte bellek teknolojisi de gelişti DDRRAM (yeni nesil hafıza) teknoloji ortaya çıktı .
P4 serisi işlemcilerin hızları 1. 4GB-3. 2GB yüksek hıza ulaştı. Ve işlemcinin boyutları
son derece küçük bir hal aldı.
birleştirmesinle bilgisayar çağında devrim gerçekleştirilmiş oldu. Bu şekilde daha önce
sadece büyük şirketlerin ve üniversitelerin kullanabildiği bilgisayarlar iyice küçüldü
ve evlere girmeye başladı.
Mikroişlemci ler, açma kapama anahtarı gibi çalışan milyonlarca transistörden oluşmaktadır.
Bu anahtarların programlanma durumuna göre elektrik sinyalleri bunların üzerinden akar. Bu
sinyaller, bilgisayarın yaptığı tüm işleri toplama, çıkarma, çarpma ve bölme gibi temel
matematiksel işlemlere indirir. İşlemci de bu işlemleri en basit sayma sistemi olan ikilik
düzen yani sadece 0 ve 1 sayılarını kullanarak yapar.
Mikroişlemciler her türlü işi ikilik sayma sistemine dökmüştür. Mesela �Y� harfi ikilik sistemde
�1011001� ile ifade edilebildiği gibi kırmızı gibi bir renk de bunun gibi ikilik tabandaki
üç ayrı sayı grubu ile ifade edilir. Aynı şekilde bir ses veya görüntü kaydı da yine buna
benzer ikilik sayı grupları ile ifade edilirler.
Bu sayı grupları üzerinde işlem yapmak için işlemci içerisinde bir takım komut listesinden
ibaret bir program mevcuttur. Bu komutlar işlemciye iki sayının çıkarılması, toplanması
yönünde emir verebildiği gibi klavyeden girilen tercihlere göre bir takım komut satırını
atlayıp (şartlı dallanma - conditional branch) diğer komut satırlarını icra etmeye devam
edebilir. Yani klavyeden bir soru karşısında gireceğimiz �E� (evet) veya �H� (hayır)
ifadelerine göre program belirli komut satırlarını icra eder veya etmez. Temel olarak,
mikroişlemcinin yaptığı iş, bitler üzerinde işlem yapmak üzere komutları çalıştırmaktır.
PC İŞLEMCİLERİN GELİŞİMİ
İntel�in orijinal IBM PC için geliştirdiği ilk işlemci olan 8088�den başlayarak, bugün kullandığımız
Pentıum III ve P4�lere ve başka firmalarca üretilen benzeri ve eşdeğeri olan modellere kadar
işlemciler çok büyük gelişme gösterdi. Bu gelişmeler sırasıyla;
BİRİNCİ NESİL İŞLEMCİLER
Pc�lerde ilk kullanılan işlemciler 8088 olmuştur. İntel�in daha önce ürettiği 16 bitlik veri yoluna
sahip 8086 modeli, 8 bitlik 8088�den daha güçlüydü, ancak 8088 ekonomik nedenlerden dolayı (daha
ucuz ana kart kullanılmasını sağladığı için) seçildi. İlk modeli 4. 77 MHZ hızındaydı, sonradan
8 MHZ�lik modeli seçildi.
İKİNCİ KUŞAK İŞLEMCİLER
İntel 80286, yani genel olarak 286 adıyla tanıttığımız işlemciler bu nesildendir. (Aslında Intel
bu işlemciden önce 80186 adı ile bir işlemci daha yaptı ama uyum problemleri yüzünden PC2lerde
kullanılmadı). 7-8 yıldır PC kullananlar bu işlemciyi bilirler. Hatta bu gün sadece veri girişi
yapan bazı 286 sistemler hala bazı ofislerde kullanılmaktadır; ancak artık yürürlükten kalktığını
söylemek daha doğru olur . 286 işlemci, IBM�in AT (Advenced Technology- İleri Teknoloji) sisteminde
kullanılmıştır. 286 PC işlemcilerindeki ilk büyük atılımdır.
İlk nesle göre ciddi bir performans artışı sağlamıştır. 16 MB bellek desteği getirmiştir. 6 ve 8 MHZ�lik
modellerinden başlayarak, 20 MHZ�e ulaşan modelleri vardır. 286, PC dünyasına çok sayıda kullanıcı
girmesini sağlayan bir işlemcidir. Ancak o zamanlarda Windows gibi grafik kullanıcı arabirimi
(GUI-Graphical User Interface) olmayan DOS�ta kullanılıyordu ve sonradan korunmuş modda
(protected mode) Windows�u çalıştırabilse de pek Windows için kullanılmadı.
ÜÇÜNCÜ KUŞAK İŞLEMCİLER
386 ailesi olarak da anılan üçüncü nesil 80386 işlemciler, işlemcilerin gelişiminde yeni bir atılımı
temsil ederler. Intel bu nesilde DX ve SX sınıflandırmasını getirdi. 386DX PC platformu için
geliştirilen ilk gerçek 32 bitlik işlemcidir. Çıkışı ile birlikte Wındows kullanımı yaygınlaştı.
1985 yılında 16 MHZ�lik modeli ile piyasaya girdi, 1989 yılında 33 MHZ e ulaştı. 386�larla birlikte
İntel �klonları� da piyasaya çıktı; yani CYRİX ve AMD firmaları kendi 386 DX işlemcilerini
geliştirdiler. Hatta 386DX lerin 40 MHZ�lik modellerinde çıkardılar.
1988�de çıkan 386 SX ise DX modelinin �hafif� versiyonudur. 286�lar gibi 16 bit veri yolunu
kullanırlar. 386DX�ten daha düşük bir model olmasına rağmen 286�lara alternatif olması için
çıkarılmıştır. Bu modelin de AMD ve CYRIX klonları da vardır ve 16 ia 33 MHZ(1992 yılında) hızları
arasında üretilmiştir. 386 işlemciler üzerine matematiksel işlemleri hızlandırması için FPU
( Floating Point Unit-Kayan Nokta. Birimi/matematik işlemci) adı verilen bir ilave işlemci
takılabiliyordu.
DÖRDÜNCÜ KUŞAK İŞLEMCİ
Bu nesille birlikte işlemcilerin hız ve yeteneklerinde hissedilir gelişmeler oldu, yeni teknolojilere
yol açıldı. 486dx-dx2, 486DX-DX4 bu zamanda çıkmıştır hızları 66-100 MHZ arası oldu.
BEŞİNCİ KUŞAK İŞLEMCİLER
Bu nesil işlemciler; Pentium, Pentium 60 ve 66 işlemciler oldu. P5 kodu ile tanımlanırlar.
Pentium 75-200 arsı işlemciler ise P54C olarak tanımlandı. Pentium MMX kodu işlemciler ise
P55c kodu ile anıldı. MMX teknolojisi; içerisinde multimedya desteği içeren uygulamalar bulunan
eklenti idi . İçerisinde 47 komut ilave edilmiştir.
ALTINCI KUŞAK İŞLEMCİLER
Altıncı nesilde yine mimariler gelişti, saat hızları arttı. Ayrıca saat hızlarını artırırken
bu hızlarda işlemcinin daha çok iş yapması için yeni yollar geliştirildi. Altıncı sınıfın ilk
örneği Pentium Pro oldu. Daha sonra Wındows NT yüklü sunucular için optimize edilen ve hala
Wındows NT de diğer işlemcilerden daha başarılı olan bu işlemci, 150 ila 200 Mhz hızlarda
sunulmaktadır. Entegre önbelleği olan (L2) ilk işlemcidir.
YEDİNCİ KUŞAK İŞLEMCİLER
Klamath adı ile bilinen Pentium II ise !997 Mayıs ayında, 233, 266 ve 300 MHZ hızındaki
modelleriyle piyasaya çıktı. Bu işlemcide birinci seviye (L1) ön bellek 16 KB dan
32 KB�ye yükseltilmişti. İşlemci ile bütünleşik (L2) ön belleği ise 512 K�dır. L2
ön belleğin işlemci içerisine yerleştirilmesi ile ana kart üzerindeki L2 ön bellek
bankaları da ortadan kalkmış oldu.
Bu işlemcide tasarım epey değişerek işlemci ön belleği bir muhafaza içine kondu.
İşlemci ise artık ana kart üzerine soketle değil bir slotla takılıyordu. Bu yüzden
söz konusu muhafaza SEC (Single Edge Cartridge-Tek Kenardan Temaslı Kartuş) olarak
adlandırıldı. 1998 yılında Pentium II işlemcilerin 333, Mayıs ayında ise 350 ve 400
MHz�lik modelleri Deschutes kod adı ile çıktı. MMX komutlarını da içeren bu işlemci
günümüzün en popüler işlemcilerindendi.
Pentium II�nin yakın geleceğine bakılırsa, Intel, 1999 yılının başından itibaren katmai kod
adı ile 400-450 MHZ lik Pentium II Modellerini çıkardı. Katmai işlemciler MMX2 talimat
seti ile donatıldı.
Bu arada biraz olsun Celerona Değinelim. İlk üretilen 233 mhz�lik Celeron Slot1 üzerine
takılan, muhafazasız ve L2 ön belleği bulunmayan 66 Mhz veri yolu hızı ile çalışan
bir işlemci idi. Üretilmesindeki amaç ve etkenler biraz farklıydı. Çünkü Pentium II
işlemciler ve bu işlemcilerle kullanılan ana kartlar oldukça pahalı idi. Intel MMX
işlemci pazarında tahtını CYRIC � e kaptırmış olduğu için (öyleki : Cyric firmasının
önüne bir anıt mezar maketi konuldu. Üstündeki taşa İntel yazmışlardı. )
amaçları MMX teknolojisini piyasadan silmekti.
Bu amaçla pek başarılı olduğu söylenemez. Zira ilk Celeron�ların üzerinde L2 ön bellek
bulunmadığından MMX işlemcilerin performansının üzerine çıkamadı.
SEKİZİNCİ KUŞAK İŞLEMCİLER
Pentium III, AMD K7ve P4-Exeon işlemcilerin gelişmeye başladığı dönemlerdir. Bu işlemcilerle
birlikte bellek teknolojisi de gelişti DDRRAM (yeni nesil hafıza) teknoloji ortaya çıktı .
P4 serisi işlemcilerin hızları 1. 4GB-3. 2GB yüksek hıza ulaştı. Ve işlemcinin boyutları
son derece küçük bir hal aldı.